|
|
|
1.1 |
|
hi |
hola |
|
|
1.2 |
|
elder brother |
sukuʾun |
|
|
1 |
Pedro |
Hi there, brother! |
¡Hola, sukuʾun! |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Hola, suku'un! |
|
|
|
|
|
¡'Ola, suku'un! |
|
|
2.1 |
|
what? |
baʾax |
|
|
2.2 |
|
you say [it] |
ka waʾalik |
|
|
2.3 |
|
you |
teech |
|
|
2 |
Pedro |
What do you say? |
Baʾax ka waʾalik teech. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'ax ka wa'alik teech. |
|
|
|
|
|
Bax ka wa'alik tèech. |
|
|
3.1 |
|
thing |
baʾal |
|
|
3.2 |
|
nothing |
mix baʾal |
|
|
3 |
Marcelino |
Nothing! |
Mix baʾal. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Mix ba'al. |
|
|
|
|
|
Mix ba'al. |
|
|
4.1 |
|
as for you |
kux teech |
|
|
4.2 |
|
how? |
bix |
|
|
4.3 |
|
road |
bej |
|
|
4.4 |
|
your road |
a beel |
|
|
4 |
Marcelino |
And you, how are you? |
Kux teech. Bix a beel. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Kux teech. Bix a beel. |
|
|
|
|
|
Kux tèech. Bix a bèel. |
|
|
5.1 |
|
just |
chéen |
|
|
5.2 |
|
this way |
beyaʾ |
|
|
5 |
Pedro |
So-so. |
Chéen beyaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Chéen beya'. |
|
|
|
|
|
Chéem beya'. |
|
|
6.1 |
|
very |
jach |
|
|
6.2 |
|
happy |
kiʾimak |
|
|
6.3 |
|
happiness |
kiʾimak óol |
|
|
6.4 |
|
heart |
óol |
|
|
6.5 |
|
my heart |
in wóol |
|
|
6.6 |
|
I see you |
kin wilikech |
|
|
6 |
Pedro |
Iʾm very happy to see you! |
¡Jach kiʾimak in wóol in wilikech! |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Jach ki'imak in wóol in wilikech! |
|
|
|
|
|
¡Jach ki'imak in wóol in wilikech! |
|
|
7.1 |
|
also |
bey xan |
|
|
7.2 |
|
I |
teen |
|
|
7 |
Marcelino |
Me, too. |
Bey xan teen. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bey xan teen. |
|
|
|
|
|
Bey xan tèen. |
|
|
8.1 |
|
Luisa |
Luisa |
|
|
8.2 |
|
you do [it] |
ka beetik |
|
|
8.3 |
|
you |
teech |
|
|
8.4 |
|
you do [it] |
ka beetik teech |
|
|
8 |
Julio |
Hi, Luisa, what are you doing? |
Hola, Luisa, baʾax ka beetik teech. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Hola, Luisa, ba'ax ka bee[j]tik teech. |
|
|
|
|
|
Hola, Luisa, ba'ax ka bèetik tèech. |
|
|
9.1 |
|
nothing |
mix baʾal |
|
|
9 |
Luisa |
Nothing at all! |
Chéen mix baʾal. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Chéen mix ba'al. |
|
|
|
|
|
Chéen mix ba'aj. |
|
|
10.1 |
|
where? |
tuʾux |
|
|
10.2 |
|
you go |
ka bin |
|
|
10 |
Luisa |
Where are you going? |
Tuʾux ka bin. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tu'ux ka bin. |
|
|
|
|
|
Tu'ux ka bin. |
|
|
11.1 |
|
nowhere |
mix tuʾux |
|
|
11 |
Julio |
Nowhere. |
Mix tuʾux. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Mix tu'ux. |
|
|
|
|
|
Mix tu'ux. |
|
|
12.1 |
|
as for me |
teneʾ |
|
|
12.2 |
|
Iʾm going walking |
táan in bin j xíimbal |
|
|
12 |
Julio |
Me, Iʾm going for a walk. |
Teneʾ tin bin j xíimbal. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tene' táan in bin j xíimbal. |
|
|
|
|
|
Tene' tím bin j xíimbal. |
|
|
13.1 |
|
buy |
maan |
|
|
13.2 |
|
I shop |
kin maan |
|
|
13 |
Luisa |
Me, Iʾm just going shopping. |
Teneʾ tin chan bin j maan. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tene' táan in chan bin j maan. |
|
|
|
|
|
Tene' tin cham bin j màan. |
|
|
14.1 |
|
well |
bueno |
|
|
14.2 |
|
I expect [it] |
kin paʾatik |
|
|
14.3 |
|
Iʾll go |
kin bin |
|
|
14 |
Julio |
Well, I think Iʾll go! |
Bueno, paʾatik in bin. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bueno, pa'atik in bin. |
|
|
|
|
|
Bweno, pa'atik im bin |
|
|
15.1 |
|
for you |
tiʾ teech |
|
|
15.2 |
|
may it go! |
ka xiʾik |
|
|
15.3 |
|
good |
utsil |
|
|
15 |
Julio |
Good luck to you! (may it go well with you) |
¡Ka xiʾik teech utsil! |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Ka'aj xi'ik teech utsil! |
|
|
|
|
|
¡Ka xi'ik tèech 'utsil! |
|
|
16.1 |
|
until |
hasta |
|
|
16.2 |
|
tomorrow |
sáamal |
|
|
16 |
Luisa |
So long ʾtil tomorrow! |
¡Hasta sáamal! |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Hasta sáamal! |
|
|
|
|
|
¡'Asta sáamal! |
|
|
17.1 |
|
what? |
baʾan |
|
|
17.2 |
|
he does [it] |
ku beetik |
|
|
17.3 |
|
Julio |
Julio |
|
|
17 |
Pablo |
What is Julio doing? |
Baʾan ku beetik Julio. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'ax ku beetik Julio. |
|
|
|
|
|
Ba'an ku bèetik jùulyo. |
|
|
18.1 |
|
heʾs taking a walk |
táan u bin j xíimbal |
|
|
18 |
David |
Heʾs taking a little walk. |
Táan u chan bin j xíimbal. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Táan u chan bin j xíimbal. |
|
|
|
|
|
Táan u chàam bin j xíimbal. |
|
|
19.1 |
|
where? |
tuʾun |
|
|
19.2 |
|
heʾs going (he goes) |
ku bin |
|
|
19.3 |
|
that one |
letiʾ |
|
|
19 |
Pablo |
Where is he going? |
Tuʾun ku bin letiʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tu'ux ku bin leti'. |
|
|
|
|
|
Tu'un ku bin leti'. |
|
|
20.1 |
|
as for that one also |
letiʾ xaneʾ |
|
|
20.2 |
|
square |
kʾíiwik |
|
|
20 |
David |
Heʾs going to the square, too. |
Letiʾ xaneʾ ku bin kʾíiwik. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Leti' xane' ku bin k'íiwik. |
|
|
|
|
|
Leti' xane' ku bin k'íiwik. |
|
|