|
|
|
1 |
José |
Good morning, Don Hernán! |
¡Buenos días, Don Hernán! |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Buenos días, Don Hernán! |
|
|
|
|
|
¡Bwenos días, don 'ernán! |
|
|
2 |
Hernán |
Good morning, Don José! Come in! Make yourself at home! |
¡Buenos días, Don José! ¡Ooken! ¡Ta wotoch yanech! |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Buenos días, Don José! ¡Ooken! ¡Ti' a wotoch yanech! |
|
|
|
|
|
¡Bwenos días, Don José! ¡'Òoken! ¡Ta wotoch yanech! |
|
|
3 |
Hernán |
Whatʾll you buy? Whatʾll you take? |
Baʾax ken a manej. Baʾax ken a bisej. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'ax ken a manej. Ba'ax ken a bisej. |
|
|
|
|
|
Ba'ax ken a manej. Ba'ax ken a bisej. |
|
|
4 |
José |
What do you want me to buy? |
Baʾax a kʾáat ka in manej. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'ax a k'áat ka'aj in manej. |
|
|
|
|
|
Ba'ax a k'áat ká in manej. |
|
|
5 |
Hernán |
What do I want you to buy? All these things. |
Baʾax a kʾáat ka a manej. Tu láakal le baʾaloʾobaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'ax a k'áat ka'aj a manej. Ti' u láakal le ba'alo'oba'. |
|
|
|
|
|
Ba'ax a k'áat ká a manej. Tu láakal le ba'aloba'. |
|
|
6 |
José |
I donʾt want to buy those things. |
Maʾ in kʾáat in man le baʾaloʾoboʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma' in k'áat in man le ba'alo'obo'. |
|
|
|
|
|
Má in k'áat in man e ba'alobo'. |
|
|
7 |
José |
I just came to visit you. |
Chéen j taalen in xíimbaltech. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Chéen j taalen in xíimbaltech. |
|
|
|
|
|
Chéen tàalen in xíimbatech. |
|
|
8 |
José |
I just want to chat with you. |
Chéen in kʾáat tsikbal ta wéetel. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Chéen in k'áat tsikbal ti' a wéetel. |
|
|
|
|
|
Chén in k'át tsikbal ta wéetel. |
|
|
9 |
Hernán |
Fine! Sit down! How are you? |
¡Maʾalob! ¡Kulen! Bix yanilech. |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Ma'alob! ¡Kulen! Bix yanilech. |
|
|
|
|
|
¡Má'alob! ¡Kulen! Bix yanilech. |
|
|
10a |
José |
Fine, thank you! |
¡Maʾalob, dios boʾotik! |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Ma'alob, dios bo'otik! |
|
|
|
|
|
¡Má'alob, dyos bo'otik! |
|
|
10b |
José |
Say [Listen], Don Hernán, what's the name of that thing? |
Uʾuyej, Don Hernán, baʾax u kʾaabaʾ le baʾaloʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
U'uyej, Don Hernán, ba'ax u k'aaba' le ba'alo'. |
|
|
|
|
|
'U'uye, don 'ernan, ba'ax u k'àaba' le ba'alo'. |
|
|
11 |
Hernán |
That is called a bucket. |
Leloʾ u kʾaabaʾeʾ chʾóoy. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Lelo' u k'aaba'e' ch'óoy. |
|
|
|
|
|
Lelo u k'àaba'e ch'óoy. |
|
|
12 |
José |
I forgot. I have to buy a bucket and...how is it said in Maya...a rope? |
Tuʾub teen. Kʾabéet in manik un pʾéel chʾóoy yéetel...bix u yaʾalaʾal ich mayaʾ...soga. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tu'ub ten. K'abéet in manik un p'éel ch'óoy yéetel...bix u ya'ala'al ich maya'...soga. |
|
|
|
|
|
Tu'ub ten. K'abéet in manik um p'é ch'óoy yéetej...bix u ya'alal ich màayaj...sòogaj. |
|
|
13 |
Hernán |
Well, itʾs called suum. |
Pues, ku yaʾalaʾal suum. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Pues, ku ya'ala'al suum. |
|
|
|
|
|
Pwes, ku ya'alal sùum. |
|
|
14 |
José |
Well, I need [a] rope, too. How much is it? |
Bueno, kʾabéet teen suum xan. Bajux u tojol. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bueno, k'abéet teen suum xan. Bajux u tojol. |
|
|
|
|
|
Bweno, k'abéet ten sùum xan. Bajux u tojol. |
|
|
15 |
Hernán |
This one costs seven pesos. |
Lelaʾ siete pesos u tojol. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Lela' siete pesos u tojol. |
|
|
|
|
|
Lela' syèetej pesos u tojol. |
|
|
16 |
José |
Letʾs see what else I need. |
Koʾox ilik baʾax u láakʾ kʾabéet teen. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ko'ox ilik ba'ax u láak' k'abéet teen. |
|
|
|
|
|
Ko'ox ilik ba'ax u láak' k'abéet ten. |
|
|
17 |
Hernán |
Do you need honey or chocolate? |
¿Kʾabéet teech kaab wa chukwaʾ? |
▲ |
▼ |
|
|
|
¿K'abéet teech kaab wa chukwa'? |
|
|
|
|
|
¿K'abéet tech kàab wá chukwa'? |
|
|
18 |
José |
What does chukwa mean? |
Baʾax u kʾáat u yaʾal chukwaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'ax u k'áat u ya'al chukwa'. |
|
|
|
|
|
Ba'ax u k'áat i al chukwa'. |
|
|
19 |
Hernán |
Chukwa means chocolate. |
Chukwaʾeʾ u kʾáat u yaʾaleʾ chocolate. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Chukwa'e' u k'áat u ya'ale' chocolate. |
|
|
|
|
|
Chukwa'e' u k'áat i a'ale' chóokolàatej. |
|
|
20 |
José |
And kaab, what does it mean? |
Kux túun kaab, baʾax u kʾáat u yaʾalej. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Kux túun kaab, ba'ax u k'áat u ya'alej. |
|
|
|
|
|
Kux túun kàab, ba'ax u k'át i alej. |
|
|
21 |
Hernán |
It means, in English, honey. |
U kʾáat u yaʾal ich ingléseʾ honey. |
▲ |
▼ |
|
|
|
U k'áat u ya'al ich inglése' honey. |
|
|
|
|
|
U k'át i al ich íinglese' honey. |
|
|
22 |
Hernán |
Are you thirsty? Would you like to drink? |
¿Ukʾajech? ¿A kʾáat ukʾul? |
▲ |
▼ |
|
|
|
¿Uk'ajech? ¿A k'áat uk'ul? |
|
|
|
|
|
¿Uk'ajech? ¿A k'áat uk'ul? |
|
|
23 |
José |
Sure! Give me some water to drink! |
Bix maʾij. ¡Tsʾa teen un pʾíit jaʾ in wukʾej! |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bix ma'ij. ¡Ts'a teen un p'íit ja' in wuk'ej! |
|
|
|
|
|
Bix ma'ij. ¡Ts'áa ten um p'íit ja' in wuk'ej! |
|
|
24 |
José |
Well, I need to go now. |
Maʾalob, kʾabéet in bin beʾooráaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma'alob, k'abéet in bin be'ooráa'. |
|
|
|
|
|
Má'alob, k'abét im bin be'òorája'. |
|
|
25 |
José |
I must go help that companion of mine. |
Yan in bin in wáant le in wéet taaloʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Yan in bin in wáant le in wéet taalo'. |
|
|
|
|
|
Yan im bin in wáant in wéet tàalo'. |
|
|
26 |
José |
If you want, Iʾll take you to see my house. |
Wáa a kʾáateʾ, jeʾ in bisikech a wil in taanajoʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Wáa a k'áate', je'el in bisikech a wil in taanajo'. |
|
|
|
|
|
Wá a k'áate', jé im biskech a wil in tanajo'. |
|
|
27 |
Hernán |
Very well, letʾs go! Iʾll help with these things. |
Seen maʾalob. ¡Koʾox! Jeʾ in wáantikech yéetel le baʾaloʾobaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Seen ma'alob. ¡Ko'ox! Je'el in wáantikech yéetel le ba'alo'oba'. |
|
|
|
|
|
Sèen má'alob. ¡Ko'ox! Jé in wáantikech yéetel e ba'aloba'. |
|
|
1 |
José |
Excuse me, sir, does this road go to Xocenpich? |
Saʾates teen, taat, ¿ku bin Xocenpich le bej jeʾelaʾ? |
▲ |
▼ |
|
|
|
Sa'ates teen, taat, ¿ku bin Xocenpich le bej je'ela'? |
|
|
|
|
|
Sa'ates ten, tàat, ¿ku bin xokempìich le be je'ela'? |
|
|
2 |
Stranger |
No, indeed, not this one. |
Maʾ tech, maʾ letiʾiʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma'a tech, ma' leti'i'. |
|
|
|
|
|
Ma'a tech, ma' leti'i'. |
|
|
3 |
Stranger |
The one of your left is the one youʾll take. |
Letiʾ le yaan ta x-tsʾíikoʾ, letiʾ ken a bisej. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Leti' le yaan ti' a x-ts'íiko', leti' ken a bisej. |
|
|
|
|
|
Leti e yan ta x-ts'íiko', leti ken a bisej. |
|
|
4 |
José |
Is it far from here? |
Náach wáa wayeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Náach wáa waye'. |
|
|
|
|
|
Náach wá waye'. |
|
|
5 |
Stranger |
Not very far. I think [itʾs] about two leagues. |
Maʾ seen náachiʾ, in tukulikeʾ míin kaʾa lúub. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma' seen náachi', in tukulike' míin ka'a lúub. |
|
|
|
|
|
Ma' sèen náachi', in tuklike míin ká'a lúub. |
|
|
6 |
Stranger |
You can get there in two hours [by] walking. |
Ku páajtal a kʾuchul ichil kaʾa pʾéel hora xíimbalil. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ku páajtal a k'uchul ichil ka'a p'éel hora xíimbalil. |
|
|
|
|
|
Ku páajtal a k'uchul ich ká'a p'é 'òoraj xíimbalil. |
|
|
7 |
José |
And the road over there, where does it go? |
Kux túun le bej teʾeloʾ. Tuʾux ku bin. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Kux túun le bej te'elo'. Tu'ux ku bin. |
|
|
|
|
|
Kux túun le bej te'elo'. Tu'ux ku bin. |
|
|
8 |
Stranger |
It goes to Valladolid. |
Ku bin Sakiʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ku bin Saki'. |
|
|
|
|
|
Ku bin saki'. |
|
|
9 |
José |
Thank you, sir. |
Dios boʾotik teech taat. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Dios bo'otik teech taat. |
|
|
|
|
|
Dyos bo'otik tech tàat. |
|
|
10 |
Stranger |
You (pl.) arenʾt from here, are you? Are you from here? |
Teʾexeʾ maʾ wayileʾexeʾ, máasimaʾ. Wayileʾex wáaʾeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Te'exe' ma' wayile'exe', máasima'. Wayile'ex wáae'. |
|
|
|
|
|
Te'exe ma' wayile'exe', máasima'. Wayile'ex wáe'. |
|
|
11 |
José |
No, we arenʾt from Yucatán. |
Maʾ, maʾ yucatániloʾoniʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma', ma' yucatánilo'oni'. |
|
|
|
|
|
Ma', má yúucatàanilo'oni'. |
|
|
12 |
José |
We are solely Americans. |
Puro americanosoʾon. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Puro americanoso'on. |
|
|
|
|
|
Puro 'ámerikàanoso'on. |
|
|
13 |
José |
And you, sir, are you from Piste? |
Kux teech taat, pisteilech wáaj. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Kux teech taat, pisteilech wáaj. |
|
|
|
|
|
Kux tèech tàat, p'isteilech wáaj. |
|
|
14 |
Stranger |
Well, as a matter of fact, Iʾm from Peto, but I work here. |
Pues, tóojkabileʾ, teneʾ petoilen pero way kin meyajeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Pues, tóojkabile', tene' petoilen pero way kin meyaje'. |
|
|
|
|
|
Pwes, tóojkabile', tene pèetóilen peroj way kin meyaje'. |
|
|
15 |
Stranger |
Is this your son? |
A hijo wáa lelaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
A hijo wáa lela'. |
|
|
|
|
|
'A ìijo wá lela'. |
|
|
16 |
José |
No, heʾs just my friend. |
Maʾa tech letiʾeʾ chéen in amigo. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma'a tech leti'e' chéen in amigo. |
|
|
|
|
|
Ma'a tech leti'e chen in 'ámigoj. |
|
|
17 |
Stranger |
Why do you come here? |
Baʾax oʾolal ka taaleʾex wayeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'ax o'olal ka taale'ex waye'. |
|
|
|
|
|
Ba'ax o'olal ka tàale'ex waye'. |
|
|
18 |
José |
Because I want to learn Maya. |
Tu yoʾolal in kʾáat in kan mayaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ti' u yo'olal in k'áat in kan maya'. |
|
|
|
|
|
T yolal in k'áat in kan màayaj. |
|
|
19 |
Stranger |
Why are you anxious to learn Maya? |
Baʾaxten taak a kanik mayaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'axten taak a kanik maya'. |
|
|
|
|
|
Ba'axten tàak a kanik màayaj. |
|
|
20 |
José |
Because I like this Indian tongue! |
Tumen uts tin xikin le máasewáal tʾaanaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tumen uts ti' in xikin le máasewáal t'aana'. |
|
|
|
|
|
Tumen uts tin xikin le máasewal t'àana'. |
|
|
21 |
Stranger |
How long have you been here? |
Jay pʾéel kʾiin yanakeʾex wayeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Jay p'éel k'iin yanake'ex waye'. |
|
|
|
|
|
Jay p'é k'ìin yanake'ex waye'. |
|
|
22 |
José |
Weʾve been here more than a month. |
Más tiʾ un pʾéel mes yanakoʾon wayeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Más ti' un p'éel mes yanako'on waye'. |
|
|
|
|
|
Màas tí un p'é mèes yanako'on waye'. |
|
|
23 |
José |
Almost two months. |
Taʾitak dos meses. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ta'itak dos meses. |
|
|
|
|
|
Ta'itak dòos meses. |
|
|
24 |
Stranger |
Will you get accustomed [to it] here in Yucatán? |
Techeʾ jeʾ wáa a suuktal way Yucatáneʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Teche' je'el wáa a suuktal way Yucatáne'. |
|
|
|
|
|
Teche jé wá sùuktal way yúukatàane'. |
|
|
25 |
José |
Who knows? I believe so. Perhaps. |
Ken sa bixij. Míin jeʾ waleʾ. Maʾ xaniʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ken saj bixij. Míin je' wale'. Ma' xani'. |
|
|
|
|
|
Ken sá bixij. Míin jé' wale'. Ma' xàani'. |
|
|
26 |
Stranger |
So youʾll stay here then? |
Jeʾ wáa a pʾáatal bey wayoʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Je'el wáa a p'áatal bey wayo'. |
|
|
|
|
|
Jé wá a p'áatal bey wayo'. |
|
|
27 |
José |
I wish I could... Iʾd like to stay, but I canʾt. I have to go. |
Kexiʾeʾ, in kʾáat pʾáatal, baʾaleʾ maʾ tu páajtal, yan in bin. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Kexi'e', in k'áat p'áatal, ba'ale' ma' tu páajtal, yan in bin. |
|
|
|
|
|
Kexi'e', 'in k'áat p'áatal, ba'ale má t u páajtal, yan in bin. |
|
|
28 |
Stranger |
Oh, you have to go! |
Áaj, yan a bin! |
▲ |
▼ |
|
|
|
Áaj, yan a bin! |
|
|
|
|
|
'Áa, yan a bin! |
|
|
29 |
José |
Yes! We go back again to our country. |
¡Bix maʾij! K kaʾa suut t luʾum. |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Bix ma'ij! K ka'a suut t lu'um. |
|
|
|
|
|
¡Bix ma'ij! K ká'a sùut t lu'um. |
|
|
30 |
Stranger |
How long will you be here? |
Jay pʾéel kʾiin ken a meenteʾex wayeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Jay p'éel k'iin ken a meente'ex waye'. |
|
|
|
|
|
Jay p'é k'ìin kén a mèente'ex waye'. |
|
|
31 |
Stranger |
When do you go? |
Baʾax kʾiin a bin. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'ax k'iin a bin. |
|
|
|
|
|
Ba'ax k'iin a bin. |
|
|
32 |
José |
Well, we leave in a few days. |
Pues, toʾoneʾ ich tsʾeʾetsʾek kʾiin k jóokʾol. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Pues, to'one' ich ts'e'ets'ek k'iin k jóok'ol. |
|
|
|
|
|
Pwes, to'one ich ts'e'ets'ek k'ìin k jóok'ol. |
|
|
33 |
Stranger |
How many days for you to arrive home? |
Jay pʾéel kʾiin a kʾuchul ta najil. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Jay p'éel k'iin a k'uchul ti' a najil. |
|
|
|
|
|
Jay p'é k'ìin a k'uchul ta nail. |
|
|
34 |
José |
In three days, perhaps. |
Ichil tres días waleʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ichil tres días wale'. |
|
|
|
|
|
'Ichil trèes días wale'. |
|
|
35 |
Companion(s) |
Do you know the way to Xocenpich? |
¿A wojel u bejil Xocenpich? |
▲ |
▼ |
|
|
|
¿A wojel u bejil Xocenpich? |
|
|
|
|
|
¿'A wojel u bejil xocempich? |
|
|
36 |
José |
Yes, thanks to that farmer! |
In wojel, dios boʾotik tiʾ le j-koolnáaloʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
In wojel, dios bo'otik ti' le j-koolnáalo'. |
|
|
|
|
|
In wojel, dyos bo'otik tí le j kòolnáalo'. |
|
|
37 |
José |
Now, I can surely find it. |
Beʾooráaeʾ jeʾ u páajtal in kaxtikeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Be'ooráae' je'el u páajtal in kaxtike'. |
|
|
|
|
|
Be'òoráe' jé' u páajtal in kaxtike'. |
|
|
1 |
Marcelino |
I want you (pl.) to come to meet my household. |
In kʾáat ka talakeʾex a kʾajóolt le in taanajoʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
In k'áat ka'aj talake'ex a k'ajóolt le in taanajo'. |
|
|
|
|
|
In k'át ká talake'ex a k'ajóolt in tàanajo'. |
|
|
2 |
José |
Thank you, Don Marcelino! When? |
¡Dios boʾotik, Don Marcelino! Baʾax kʾiin. |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Dios bo'otik, Don Marcelino! Ba'ax k'iin. |
|
|
|
|
|
¡Dyos bo'otik, don marselínoj! Ba'ax k'ìin. |
|
|
3 |
Marcelino |
You (pl.) should say when is good for you (pl.). |
Teʾex ken a waʾaleʾex baʾax kʾiin maʾalob a tiʾaʾaleʾex. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Te'ex ken a wa'ale'ex ba'ax k'iin ma'alob a ti'a'ale'ex. |
|
|
|
|
|
Te'ex ken a wa'ale'ex ba'ax k'ìin má'alob a tí'ale'ex. |
|
|
4 |
José |
Will tomorrow evening be good? |
Maʾalob wáa okaʾan kʾiin sáamal. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma'alob wáa oka'an k'iin sáamal. |
|
|
|
|
|
Má'alob wá oka'an k'ìin sáamal. |
|
|
5 |
Marcelino |
Fine then! Come tomorrow evening! |
¡Maʾalob túun! Koʾoteneʾex okaʾan kʾiin sáamal. |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Ma'alob túun! Ko'otene'ex oka'an k'iin sáamal. |
|
|
|
|
|
¡Má'alob túun! Ko'otene'ex 'oka'an k'ìin sáamal. |
|
|
6 |
José |
Good evening, Don Marcelino, are you in? |
Buenas noches, Don Marcelino, kulaʾanech wáaj. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Buenas noches, Don Marcelino, kula'anech wáaj. |
|
|
|
|
|
Bwenas noches, don marselínoj, kula'anech wáaj. |
|
|
7 |
Marcelino |
Good evening, my friends. |
Buenas noches, in láakʾeʾex. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Buenas noches, in láak'e'ex. |
|
|
|
|
|
Bwenas noches, in láak'e'ex. |
|
|
8 |
Marcelino |
Iʾm here! Come in! Make yourselves at home! |
¡Way yaneneʾ! ¡Ookeneʾex! ¡Ta wotoch yaneʾex! |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Way yanene'! ¡Ookene'ex! ¡Ti' a wotoch yane'ex! |
|
|
|
|
|
¡Way yanene'! ¡'Òokene'ex! ¡Ta wotoch yane'ex! |
|
|
9 |
José |
Thanks. Your house is nice. |
¡Dios boʾotik! Jatsʾuts a chan taanajaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Dios bo'otik! Jats'uts a chan taanaja'. |
|
|
|
|
|
¡Dyos bo'otik! Jats'uts a chan tàanaja'. |
|
|
10 |
Marcelino |
Thank you! And [the] Maya, how are you coming along with it? |
¡Dios boʾotik! Kux túun le Mayaʾ tʾaanoʾ bix yanileʾex yéetel. |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Dios bo'otik! Kux túun le Maya' t'aano' bix yanile'ex yéetel. |
|
|
|
|
|
¡Dyos bo'otik! Kux túun le maya' t'àano bix yanile'ex yéetel. |
|
|
11 |
Alberto |
Every day we learn a little more. |
Sáansamal k kanik un pʾíit u másil. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Sáansamal k kanik un p'íit u másil. |
|
|
|
|
|
Sáansamal j kanik um p'íit u màasil. |
|
|
12 |
Marcelino |
If you (pl.) want, Iʾll help you (pl.) with it. |
Wáa a kʾáateʾexeʾ, jeʾ in wáantikeʾex yéeteleʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Wáa a k'áate'exe', je'el in wáantike'ex yéetele'. |
|
|
|
|
|
Wá k'áate'exe, jé in w áantike'ex y éetele'. |
|
|
13 |
José |
Thank you, but Don Hernán is helping us. |
Dios boʾotik teech, pero Don Hernáneʾ táan u yáantikoʾon. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Dios bo'otik teech, pero Don Hernáne' táan u yáantiko'on. |
|
|
|
|
|
Dyos bo'otik tech, pero don ernane táan u yáantiko'on. |
|
|
14 |
Marcelino |
How about your fellow-workers, are they still learning, too? |
Kux le a wéet meyajoʾoboʾ, láiliʾ tun kanikoʾob xaneʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Kux le a wéet meyajo'obo', láili' táan u kaniko'ob xane'. |
|
|
|
|
|
Kux a wéet meyajo'obo', láili' tún kaniko'ob xane'. |
|
|
15 |
José |
Yes, the only thing is, no one is helping them. |
Láiliʾeʾ, chéen baʾaleʾ mix máak áantikoʾob. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Láili'e', chéen ba'ale' mix máak áantiko'ob. |
|
|
|
|
|
Láili'e', chém bale mix máak áantiko'ob. |
|
|
16 |
Marcelino |
Tell them Iʾll help them with pleasure! |
Aʾal tiʾ letiʾoʾob jeʾ in wáantikoʾob yéetel kiʾimak óolaleʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
A'al ti' leti'o'ob je'el in wáantiko'ob yéetel ki'imak óolale'. |
|
|
|
|
|
A'al tí'ob jé in wáantiko'ob yétel ki'imak 'óolale'. |
|
|
17 |
José |
Weʾll tell them. |
Jeʾ k aʾalik tiʾ letiʾoʾobeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Je'el k a'alik ti' leti'o'obe'. |
|
|
|
|
|
Je 'a'alik tíobe'. |
|
|
18 |
Marcelino |
I believe this is [the] first time you (pl.)[ʾve] come to visit me, isnʾt it? |
Míin lelaʾ yáax un téen a taaleʾex a xíimbaltenaʾ, máasimaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Míin lela' yáax un téen a taale'ex a xíimbaltena', máasima'. |
|
|
|
|
|
Míin lela yáax un téen a tàale'ex a xíimbatena', máasima'. |
|
|
19 |
Alberto |
Yes. Yesterday you came up to visit us. |
Bey, joʾoljej j kʾuchech a xíimbaltoʾon. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bey, jo'oljej j k'uchech a xíimbalto'on. |
|
|
|
|
|
Bey, jo'oljej j k'uchech a xíimbato'on. |
|
|
20 |
Alberto |
Today we came to visit you. |
Bejlaʾeʾ toʾoneʾ j taaloʾon k xíimbaltech. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bejla'e' to'one' j taalo'on k xíimbaltech. |
|
|
|
|
|
Bejla'e to'one j tàalo'on k xíimbatech. |
|
|
21 |
Marcelino |
[The] day before yesterday your compatriots came to visit me. |
Kaʾojej j taaloʾob a wéet kaajaloʾob u xíimbalten. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ka'ojej j taalo'ob a wéet kaajalo'ob u xíimbalten. |
|
|
|
|
|
Ka'oje j tàalo'ob a wéet kàajalo'ob u xíimbaten. |
|
|
22 |
Alberto |
I think my sister also came to visit you (pl.), didnʾt she, Don Marcelino? |
Míin j taal in kiik xan u xíimbalteʾex máasimaʾ, Don Marcelino. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Míin j taal in kiik xan u xíimbalte'ex máasima', Don Marcelino. |
|
|
|
|
|
Míin j tàal in kìik xan u xíimbate'ex máasima', don marselínoj. |
|
|
23 |
Marcelino |
Yes. Your sister came also with her husband. |
J taalij. J taal a kiik xan yéetel u yíicham. |
▲ |
▼ |
|
|
|
J taalij. J taal a kiik xan yéetel u yíicham. |
|
|
|
|
|
J tàalij. J tàal a kìik xan yéetel u yíicham. |
|
|
24 |
Marcelino |
But your cousin, not once. |
Pero a primaeʾ, mix un téen. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Pero a primae', mix un téen. |
|
|
|
|
|
Pero a prìimáe', mix un téen. |
|
|
25 |
José |
Well, she canʾt come until the day after tomorrow because she has a lot of work. |
Pues, letiʾeʾ maʾ tu páajtal u taal hasta kaʾabej tumen jach yaʾab u meyaj. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Pues, leti'e' ma' tu páajtal u taal hasta ka'abej tumen jach ya'ab u meyaj. |
|
|
|
|
|
Pwes, leti'e ma' tu páajtal u tàal 'asta ká'abej tumen jach ya'ab u meyaj. |
|
|
26 |
José |
But she told us she is intending to come to chat with you. |
Pero tu yaʾalaj toʾoneʾ táan u tukulik u taal tsikbal ta wéetel. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Pero tu ya'alaj to'one' táan u tukulik u taal tsikbal ti' a wéetel. |
|
|
|
|
|
Peroj tí 'alaj to'one táan u tuklik u tàal tsikbal ta wéetel. |
|
|
27 |
Marcelino |
I think that she is a real worker, donʾt you agree? |
In tukulikeʾ letiʾeʾ jach x-meyjil koʾolel, máasimaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
In tukulike' leti'e' jach x-meyjil ko'olel, máasima'. |
|
|
|
|
|
In tuklike leti'e jach x-meyjil ko'olel, máasima'. |
|
|
28 |
José |
Yes, like you, Don Marcelino, [and] like your wife, too. |
Letiʾ, beyechoʾ Don Marcelino, bey a watan xanoʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Leti', beyecho' Don Marcelino, bey a watan xano'. |
|
|
|
|
|
Leti', beyecho' don marselínoj, bey a watan xano'. |
|
|
29 |
Marcelino |
Iʾm not such a worker. Iʾm a bit old. |
Maʾ jach meyjil máakeniʾ. Chan viejoen. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma' jach meyjil máakeni'. Chan viejoen. |
|
|
|
|
|
Má jach meyjil máakeni'. Cham byèejóen. |
|
|
30 |
José |
No, indeed. You both are indeed real workers. |
Maʾ tech. Teʾex kaʾa túuleʾexeʾ tu jaajileʾ jach trabajadoreseʾex. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma'aj tech. Te'ex ka'a túule'exe' tu jaajile' jach trabajadorese'ex. |
|
|
|
|
|
Ma'a tech. Te'ex ká'a túule'exe' tu jàajile jach trábajadòorese'ex. |
|
|
1 |
José |
Where are you, Don Hernán? |
Tuʾux yanech, Don Hernán. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tu'ux yanech, Don Hernán. |
|
|
|
|
|
Tu'ux yanech, don 'ernan. |
|
|
2 |
Hernán |
Here I am, Don José, come over here! What do you say? |
Way yaneneʾ, Don José, natsʾ a ba. Baʾax ka waʾalik. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Way yanene', Don José, nats' a ba. Ba'ax ka wa'alik. |
|
|
|
|
|
Way yanene', don jose, nats' a báaj. Ba'ax ka wa'alik. |
|
|
3 |
José |
Nothing. (And) how are you? |
Chéen mix baʾal. Bix yanilech. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Chéen mix ba'al. Bix yanilech. |
|
|
|
|
|
Chéen mix ba'al. Bix yanilech. |
|
|
4 |
Hernán |
I donʾt feel very well. |
Maʾ jach maʾalob in wuʾuyik in baiʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma' jach ma'alob in wu'uyik in bai'. |
|
|
|
|
|
Má jach ma'alob in wu'uyk im bái'. |
|
|
5 |
Hernán |
As you [can] see, Iʾm very cold. |
Wáa ka wileʾ teneʾ jach keʾelen. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Wáa ka wile' tene' jach ke'elen. |
|
|
|
|
|
Wá ka wile tene jach ke'elen. |
|
|
6 |
José |
Youʾre cold? Me, Iʾm sweaty. |
¿Techeʾ keʾelech? Teneʾ kʾíilkaben. |
▲ |
▼ |
|
|
|
¿Teche' ke'elech? Tene' k'íilkaben. |
|
|
|
|
|
¿Teche ke'elech? Tene k'íilkaben. |
|
|
7 |
Hernán |
Well, but itʾs because Iʾm somewhat sick. |
Bueno, pero tumen teneʾ kʾas kʾojaʾanen. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bueno, pero tumen tene' k'as k'oja'anen. |
|
|
|
|
|
Bweno, pero tumen tene k'as k'oja'anen. |
|
|
8 |
José |
I think youʾre not really sick, youʾre just tired. |
Míin maʾ jach kʾojaʾanechiʾ, chéen kaʾanaʾanech. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Míin ma' jach k'oja'anechi', chéen ka'ana'anech. |
|
|
|
|
|
Míin má jach k'oja'anechi', chen ka'ana'anech. |
|
|
9 |
José |
You need to rest more. |
Kʾabéet a más jeʾelsik a ba. |
▲ |
▼ |
|
|
|
K'abéet a más je'elsik a báaj. |
|
|
|
|
|
K'abét a màas je'esk a báaj. |
|
|
10 |
José |
You should lie down a little while there in your hammock. |
Ku deber a chital un pʾíit hora teʾ ta kʾaanoʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ku deber a chi[l]tal un p'íit hora te' ti' a k'aano'. |
|
|
|
|
|
Ku deber a chital um p'íit 'òoraj té' ta k'àano'. |
|
|
11 |
Hernán |
Youʾre very kind, Don José. The only thing is, there is no time for me to rest [myself]. |
Jach utsech Don José, chéen baʾaleʾ minaʾan tiempo u tiʾaʾal in jeʾelsik in ba. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Jach utsech Don José, chéen ba'ale' mina'an tiempo u ti'a'al in je'elsik in ba. |
|
|
|
|
|
Jach 'utsech don jose, chem ba'ale mina'an tyèempo 'u tí'al in je'esk im báaj. |
|
|
12 |
José |
Is Marcelino (there) at home? |
Tiʾan wáa Marcelino tu yotocheʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ti' yaan wáaj Marcelino ti' u yotoche'. |
|
|
|
|
|
Tí'an wá máarselìino t yotoche'. |
|
|
13 |
Hernán |
He isnʾt there; I believe heʾs there at his brother-in-lawʾs. |
Maʾ tiʾaniʾ. Míin tiʾ yaan tu yiknal u cuñadoeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma' ti' yaani'. Míin ti' yaan ti' u yiknal u cuñadoe'. |
|
|
|
|
|
Má' tí àani'. Míin tí yàan tiknal u kunyàadoje'. |
|
|
14 |
José |
Do you know what time heʾll come back here? |
A wojel baʾax hora u suut wayeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
A wojel ba'ax hora u suut waye'. |
|
|
|
|
|
A wojel ba'ax 'òora u sùut waye'. |
|
|
15 |
Hernán |
I think about eight or eight-thirty. |
Míin las ocho wa las ocho y media. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Míin las ocho wa las ocho y media. |
|
|
|
|
|
Míin lás òocho wá lás òocho i mèedyaj. |
|
|
16 |
Hernán |
In the morning he has to go to Mérida. |
Jaʾatskab kʾiineʾ yan u bin Joʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ja'atskab k'iine' yan u bin Jo'. |
|
|
|
|
|
Ja'atskab k'ìine yan u bin jo'. |
|
|
17 |
José |
Heʾs going as far as Mérida? |
¿Tak Joʾ ku bin? |
▲ |
▼ |
|
|
|
¿Tak Jo' ku bin? |
|
|
|
|
|
¿Tak jo' ku bin? |
|
|
18 |
José |
That reminds me, I need to send a letter. |
Leloʾ ku kʾaʾajsik teen, kʾabéet in túuxtik un pʾéel carta. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Lelo' ku k'a'ajsik ten, k'abéet in túuxtik un p'éel carta. |
|
|
|
|
|
Lelo' ku k'a'ajsik ten, k'abét in túuxtik um p'é kàartaj. |
|
|
19 |
Hernán |
To whom? |
Máax tiʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Máax ti'. |
|
|
|
|
|
Máax tí'. |
|
|
20 |
José |
To my mother. Sheʾs really worrying about me. |
Tiʾ in mama, jach tun seen tukuliken. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ti' in mama, jach táan u seen tukuliken. |
|
|
|
|
|
Tí in màamaj, jach tun sèen tukliken. |
|
|
21 |
Hernán |
You got a letter from her last Monday, didnʾt you? |
Ta kʾamaj un pʾéel carta tiʾ lunesjéak, máasimaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ta k'amaj un p'éel carta ti' lunesjeak, máasima'. |
|
|
|
|
|
Ta k'amaj um p'é kàartaj tí' lùunesjéak, máasima'. |
|
|
22 |
José |
Sure! I did! |
Míimaʾak tin kʾamaj. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Míima'ak tin k'amaj. |
|
|
|
|
|
Míima'ak tin k'amaj. |
|
|
23 |
Hernán |
Is your mother still sick? |
¿Láiliʾ kʾojaʾan a mamaeʾ? |
▲ |
▼ |
|
|
|
¿Láili' k'oja'an a mamaje'? |
|
|
|
|
|
¿Láili' k'oja'an a mamaje'? |
|
|
24 |
José |
No, sheʾs recovered. |
Maʾ, tsʾoʾok u yutstal. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma', ts'o'ok u yutstal. |
|
|
|
|
|
Má', ts'o'ok yutstal. |
|
|
25 |
Hernán |
Whatʾs your religion? Are you Catholics or Protestants? |
Baʾax a religión teʾex, católicoeʾex wa protestanteʾex. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'ax a religión te'ex, Católicoe'ex wáaj Protestantee'ex. |
|
|
|
|
|
Ba'ax a réylijyòon te'ex, katòolikoex wá próotestàantéex. |
|
|
26 |
José |
As a matter of fact, some of us are Catholics, some, too, are Protestants. |
Tóojkabileʾ tsʾeʾetsʾek tiʾ toʾoneʾ católicoʾob, tsʾeʾetsʾek xaneʾ protestanteoʾob. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tóojkabile' ts'e'ets'ek ti' to'one' Católicoo'ob, ts'e'ets'ek xane' Protestanteo'ob. |
|
|
|
|
|
Tóojkabile' ts'e'ets'ek tí' to'one katòolikóob, ts'e'ets'ek xane protestantéob. |
|
|
27 |
José |
Say, Don Hernán, I have to go study. |
Uʾuyej Don Hernán, kʾabéet in bin j xook. |
▲ |
▼ |
|
|
|
U'uyej Don Hernán, k'abéet in bin j xook. |
|
|
|
|
|
'Uyej don 'ernán, k'abét im bin j xòok. |
|
|
28 |
Hernán |
Perhaps weʾll see each other tonight. |
Maʾ xaan k ilik ba ookʾiniʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ma' xan k ilik k ba ook'ini'. |
|
|
|
|
|
Má xàan k 'ilik bá 'òok'ini'. |
|
|
29 |
José |
Well then, see you later. |
Bueno entonces kaʾakaʾatech. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bueno entonces ka'aka'atech. |
|
|
|
|
|
Bweno 'entonses ka'aka'tech. |
|
|
1 |
José |
Say, Marcelino, are stamps sold at Don Hernánʾs? |
Uʾuyej, Marcelino, ¿ku koʾonol timbres tu yiknal Don Hernán? |
▲ |
▼ |
|
|
|
U'uyej, Marcelino, ¿ku ko'onol timbres ti' u yiknal Don Hernán? |
|
|
|
|
|
U'uye, marselino, ¿k u ko'onol tìimbres tiknal don 'ernán? |
|
|
2 |
Marcelino |
Yes, they are. Why? |
Ku koʾonol. Baʾaxten. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ku ko'onol. Ba'axten. |
|
|
|
|
|
Ku ko'onol. Ba'ax ten. |
|
|
3 |
José |
Because I want to buy a few of them. |
Tumen in kʾáat in man tsʾeʾetsʾekiʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tumen in k'áat in man ts'e'ets'eki'. |
|
|
|
|
|
Tumen in k'áat in man ts'e'ets'eki'. |
|
|
4 |
Marcelino |
Has [any] letter been sent to you? |
Tsʾoʾok wáa u túuxtaʾal teech carta. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ts'o'ok wáa u túuxta'al teech carta. |
|
|
|
|
|
Ts'o'ok wá u túuxta'al tech kàartaj. |
|
|
5 |
José |
Sure! I received a letter today from my mother. |
Bix maʾij. Tin kʾamaj un pʾéel carta bejlaʾeʾ tiʾ in mama. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bix ma'ij. Tin k'amaj un p'éel carta bejla'e' ti' in mama. |
|
|
|
|
|
Bix ma'ij. Tin k'amaj um p'é kàartaj bejla'e tí in màamaj. |
|
|
6 |
Marcelino |
But didnʾt you tell me your mother is blind? |
Pero maʾ wáa ta waʾalaj teneʾ chʾóop a mama. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Pero ma' wáa ta wa'alaj tene' ch'óop a mama. |
|
|
|
|
|
Pero má' wá ta wa'alaj tene ch'óop a mamaj. |
|
|
7 |
Marcelino |
How (or what) does she do if a letter is brought to her? |
Bix u beetik wáa ku taasaʾal un pʾéel carta tiʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bix u beetik wáa ku taasa'al un p'éel carta ti'. |
|
|
|
|
|
Bix u bèetik wá ku tàasal um p'é kàartaj tí'. |
|
|
8 |
José |
Well, it must be read to her by another person. |
Pues, yan u xoʾokol tiʾ tumen u láakʾ máak. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Pues, yan u xo'okol ti' tumen u láak' máak. |
|
|
|
|
|
Pwes, yan u xo'okol ti' tumen u láak' máak. |
|
|
9 |
Marcelino |
And then if she want to send a letter, what does she do? |
Kux túun wáa letiʾ u kʾáat u túuxt un pʾéel carta, baʾax ku beetik. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Kux túun wáa leti' u k'áat u túuxt un p'éel carta, ba'ax ku beetik. |
|
|
|
|
|
Kux túun wá leti u k'áat u túuxt um p'é kàartaj, ba'ax ku bèetik. |
|
|
10 |
José |
Well in that case, also, she needs to be helped; it is written for her by someone. |
Pues, bey xanoʾ, kʾabéet u yáantaʾal; ku tsʾíibtaʾal tiʾ tumen wa máax. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Pues, bey xano', k'abéet u yáanta'al; ku ts'íibta'al ti' tumen wa máax. |
|
|
|
|
|
Pwes, bey xano', k'abéet u y áanta'al; ku ts'íibtal ti' t u men wá máax. |
|
|
11 |
Marcelino |
[At] what time is the mail received in your town? |
Baʾax hora ku kʾaʾamal carta ta kaajal. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'ax hora ku k'a'amal carta ti' a kaajal. |
|
|
|
|
|
Ba'ax 'òoraj ku k'a'amal kàartaj ta kàajal. |
|
|
12 |
José |
It is received at eleven a.m. |
Las once tiʾ jaʾatskab kʾiin ku kʾaʾamal. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Las once ti' ja'atskab k'iin ku k'a'amal. |
|
|
|
|
|
Láas òonsej tí' ja'atskab k'ìin ku k'a'amal. |
|
|
13 |
Marcelino |
[At] what time are you woken up, José? |
Baʾax hora ka wajsaʾal teech, José. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ba'ax hora ka'aj wajsa'al teech, José. |
|
|
|
|
|
Ba'ax 'òoraj ka wajsa'al tèech, jose. |
|
|
14 |
José |
Me, Iʾm woken up at five. |
Pues, teneʾ las cinco kin wajsaʾal. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Pues, tene' las cinco kin wajsa'al. |
|
|
|
|
|
Pwes, tene láas sìinkoj kin wajsa'al. |
|
|
15 |
Marcelino |
I heard it said youʾre going again. Is it so? |
Tin wuʾuyaj u yaʾalaʾal táan a kaʾa bin. Jaaj wáaj. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tin wu'uyaj u ya'ala'al táan a ka'a bin. Jaaj wáaj. |
|
|
|
|
|
Tin wu'uya u ya'ala'al táan a ká'a bin. Jàaj wáaj. |
|
|
16 |
José |
Yes! |
¡Bix maʾij! |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Bix ma'ij! |
|
|
|
|
|
¡Bix ma'ij! |
|
|
17 |
Marcelino |
Isnʾt it so that in your land fine things are made? |
Máasimaʾ ta luʾumeʾ ku beetaʾal jatsʾuts baʾaloʾob. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Máasima' ta lu'ume' ku beeta'al jats'uts ba'alo'ob. |
|
|
|
|
|
Máasima' ta lu'ume ku beeta'al jats'uts ba'alo'ob. |
|
|
18 |
José |
Yes, they are. Here, too! |
Ku beetaʾal bey xan wayeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ku beeta'al bey xan waye'. |
|
|
|
|
|
Ku bèeta'al bey xan waye'. |
|
|
19 |
Marcelino |
In your town, how much is one stamp bought for? |
Ta kaajaleʾ, bajux u maʾanal un pʾéel timbre. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ti' a kaajale', bajux u ma'anal un p'éel timbre. |
|
|
|
|
|
Ta kàajale, bajux u ma'anal um p'é tìimbrej. |
|
|
20 |
José |
There a stamp is bought for only eight cents. |
Teʾeloʾ ku maʾanal un pʾéel timbre chéen yéetel ocho centavos. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Te'elo' ku ma'anal un p'éel timbre chéen yéetel ocho centavos. |
|
|
|
|
|
Te'elo ku ma'anal um p'é tìimbrej chéen yéetel 'òocho séentabos. |
|
|
21 |
Marcelino |
On the other hand, here it is sold for almost one peso. |
En cambio wayeʾ eooliʾ un peso u koʾonol. |
▲ |
▼ |
|
|
|
En cambio waye' óoli' un peso u ko'onol. |
|
|
|
|
|
'En kàambyoj waye' 'óli' um pèeso u ko'onol. |
|
|
22 |
José |
How does one ask for a stamp from the man who sells [them]? |
Bix u kʾáataʾal un pʾéel timbre tiʾ le máak ku koonoloʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bix u k'áata'al un p'éel timbre ti' le máak ku koonolo'. |
|
|
|
|
|
Bix u k'áatal 'um p'é tìimbre tí' le máak ku kòonolo'. |
|
|
23 |
Marcelino |
You just say to him, "please give me one stamp." |
Chéen a waʾalik tiʾeʾ, "beet uts a tsʾáik teen un pʾéel timbre." |
▲ |
▼ |
|
|
|
Chéen a wa'alik ti'e', "beet uts a ts'áik teen un p'éel timbre." |
|
|
|
|
|
Chéen a wa'alik tí'e, "bèet uts a ts'áik ten um p'é tìimbrej." |
|
|
24 |
José |
Mustnʾt he be paid first? |
¿Minaʾan u boʾotaʾal yáax? |
▲ |
▼ |
|
|
|
¿Mina'an u bo'ota'al yáax? |
|
|
|
|
|
¿Mina'an u bo'ota'al yáax? |
|
|
25 |
Marcelino |
When it is brought...heʾs paid (or one pays). |
Le ku taasaʾaleʾ ku boʾotaʾal. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Le ku taasa'ale' ku bo'ota'al. |
|
|
|
|
|
Le ku tàasa'ale ku bo'ota'al. |
|
|
26 |
Pablo |
Hi, José, hi, Marcelino, did my brothers see you (pl.)? |
Hola José, hola Marcelino, ¿tu yileʾexoʾob in sukuʾunoʾob? |
▲ |
▼ |
|
|
|
Hola José, hola Marcelino, ¿tu yilaje'exo'ob in suku'uno'ob? |
|
|
|
|
|
Ólaj josej, 'ólaj marselínoj, ¿tu yile'exo'ob in suku'uno'ob? |
|
|
27 |
Pablo |
They told me they want to talk with you (pl.). |
Tu yaʾaloʾob teneʾ u kʾáat tʾaan ta wéeteleʾex. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tu ya'alajo'ob tene' u k'áat u t'aan ti' a wéetele'ex. |
|
|
|
|
|
Tu ya'alo'ob tene 'u k'át t'àan ta wéetele'ex. |
|
|
28 |
José |
Yes, they saw us, and weʾve talked with them. |
Bix maʾij, tu yiloʾonoʾob, tsʾoʾok xan k tʾaan yéeteloʾob. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bix ma'ij, tu yilajo'ono'ob, ts'o'ok xan k t'aan yéetelo'ob. |
|
|
|
|
|
Bix ma'ij, tu yilajo'ono'ob, ts'o'ok xan k t'àan yéetelo'ob. |
|
|
29 |
Pablo |
Where did you (pl.) see them? |
Tuʾux ta wileʾexoʾob. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Tu'ux ta wilaje'exo'ob. |
|
|
|
|
|
Tu'ux ta wilaje'exo'ob. |
|
|
30 |
José |
Here! An hour ago! |
¡Wayeʾ! ¡Yaan un pʾéel hora! |
▲ |
▼ |
|
|
|
¡Waye'! ¡Yaan un p'éel hora! |
|
|
|
|
|
¡Waye'! ¡Yàan um p'é 'òoraj! |
|
|
31 |
Pablo |
They want you (pl.) to take them to Mérida day after tomorrow, donʾt they? |
U kʾáatoʾob ka a biseʾexoʾob Joʾ kaʾabej, máasimaʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
U k'áato'ob ka'aj a bise'exo'ob Jo' ka'abej, máasima'. |
|
|
|
|
|
'U k'áatob ká bise'exob jo' ká'abej máasima'. |
|
|
32 |
Pablo |
Could you (pl.) take me with you, too? |
Jeʾ u páajtal a bisikeneʾex xan ta wéeteleʾexeʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Je' u páajtal a bisikene'ex xan ti' a wéetele'exe'. |
|
|
|
|
|
Jé u páajtal a biskene'ex xan ta wéetele'exe'. |
|
|
33 |
José |
Well, as a matter of fact, they want to take us to Valladolid. |
Bueno, tóojkabileʾ, u kʾáatoʾob u bisoʾonoʾob Sakiʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Bueno, tóojkabile', u k'áato'ob u biso'ono'ob Saki'. |
|
|
|
|
|
Bweno, tójkabile', 'u k'áatob u biso'ono'ob saki'. |
|
|
34 |
Pablo |
They have to take Juan, too. |
Yan u bisikoʾob Juan xan. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Yan u bisiko'ob Juan xan. |
|
|
|
|
|
Yan u bisko'ob jwàan xan. |
|
|
35 |
Marcelino |
Who knows whether they can take you, also. |
Ken sa wáa jeʾ u páajtal u bisikechoʾob xaneʾ. |
▲ |
▼ |
|
|
|
Ken saj wáa je'el u páajtal u bisikecho'ob xane'. |
|
|
|
|
|
Ken sa wá u páajtal u biskecho'ob xane'. |
|
|